Een protesterende menigte op het plein voor het gemeentehuis – dat beeld kwam in mij op bij het bericht, december 2014, dat de ‘Verdedigers van de scheiding tussen kerk en staat’ een verzoekschrift hadden ingediend bij de rechter om het plaatsen van een kerststal in een Frans gemeentehuis te verbieden. De wet op de laïcité uit 1905, die de scheiding tussen het religieuze en het publieke domein vastlegt, verbiedt godsdienstige symbolen in de publieke ruimte. In geen enkel stadhuis hangt dan ook een kruis. Maar geldt de wet ook voor kerststallen? De rechter oordeelde: het gaan hier meer om traditie dan om religie. De kerststal heeft al lang geleden het religieuze domein verlaten en is uitgegroeid tot een algemeen cultureel fenomeen.

Stel dat de rechter de wet anders had toegepast en de kerststal wél had verboden. De ‘Verdedigers van de scheiding tussen kerk en staat’ zouden zich vervolgens gestort hebben op de muziek: geen kerstliederen meer in de winkelcentra, geen missen en motetten meer op de klassieke radiozenders; popster Madonna zou haar nummer Live to tell dat zij hangend aan het kruis ten gehore brengt, niet meer mogen uitvoeren. Een schat aan muziek zou verdwijnen uit het publieke domein. En rechters zouden zich keer op keer moeten buigen over de vraag of muziek nu wel of niet religieus is. Is de orgelmuziek van Olivier Messiaen religieus, de woordeloze psalm 137 van Arvo Pärt, de soms extatische muziek van Sigur Ros? Dat zou interessante discussies opleveren: waar begint het domein van het religieuze, wanneer is muziek religieus? Of is alle muziek een potentieel voorportaal tot het heilige en zou dus eigenlijk geen enkele muziek meer mogen klinken in het publieke domein?