Op 8 november 2021 mocht ik een workshop verzorgen voor geestelijk verzorgers in zorginstellingen (ziekenhuizen, verpleeghuizen, instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking, psychiatrische instellingen). Het thema van de workshop was: Zingen in de liturgie. Vaak komen er koren ‘van buiten’ zingen in een zorginstelling. Het repertoire dat gezongen wordt, hangt af van het koor dat te gast is. In sommige instellingen zingen mensen graag mee, in andere instellingen wordt nauwelijks meegezongen. In ziekenhuizen zijn er elke week andere mensen in de viering, in een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking is de groep min of meer constant. Ik weet eigenlijk niet goed waar de deelnemers aan mijn workshop op hoopten. Misschien een lijstje met bruikbare gezangen, of een overzicht van liederen die vertrouwd zijn bij ouderen met een katholieke dan wel protestante achtergrond.

Ik vind het mooi als mensen mee kunnen doen: meezingen of meehummen. Dat vraagt om gezangen die meteen ‘pakken’: de voorzanger zingt voor, iedereen zingt na, call and response. Voor de workshop met de geestelijk verzorgers besloot ik te experimenteren met dit gegeven. De deelnemers kregen letterlijk niets in handen, ze hoefden alleen maar zingend te antwoorden: meedoen. Ik koos voor korte gezangen die een duidelijke rituele werking hebben, gezangen die het ritueel zelf zijn. Hier is mijn lijstje:

1. Om een viering met een kleine groep mensen te openen, eventueel in combinatie met het doorgeven van het licht: Gegroet jij, jij, die om liefde komt en licht. Gegroet (Zangen van zoeken en zien 96).
2. In combinatie met een gesproken Kyriegebed: Kyrie 301a of 301h uit het Liedboek 2013.
3. Een vredeswens waarbij mensen elkaar toezingen: Peace, salaam, shalom.
4. Een zegenwens, eventueel gezongen, maar met gesproken tekst kan ook: Met vrede gegroet en gezegend met licht (Liedboek 2013, nr. 430).
5. Bij een herdenkingsviering waarin de namen van overledenen genoemd worden, kan een refrein gezongen worden: Blijf geborgen in je naam. Wees als een mens gezegend (Eva’s lied. 99 liederen door vrouwen, nr. 87).

We experimenteerden in de workshop ook met een strofenlied. In een strofenlied gaat de aandacht uit naar de tekst. Soms is de tekst complex, bevat veel leerstellige inhoud en verwijzingen naar Bijbelteksten. Soms is al die inhoud te veel. We oefenden met het lied ‘Overal zijt Gij, onzichtbaar gegeven’. Ik neuriede de melodie, daarna zong ik de tekst van couplet 1, ik nodigde uit het couplet mee te neuriën terwijl ik de tekst zong en tot slot zongen we allen de tekst van couplet 1, uit het hoofd.

Op basis van de experimenten in de workshop formuleerden we enkele uitgangspunten:

• Muziek is geen ‘opluistering’ van de liturgie, maar is het ritueel zelf.
• Kies voor rituele gezangen.
• Herhaling is niet erg, laat gezangen geregeld terugkomen, week na week.
• Bij strofenliederen: durf strofen weg te laten, beperk je tot één strofe en zing die meerdere malen. Maak van het zingen geen theologisch traktaat.